Mae鈥檙 Ysgrifennydd Trafnidiaeth, Ken Skates, a鈥檙 prif gontractwr, sef Costain, sy鈥檔 cyflawni鈥檙 cynllun deuoli 鈥楻han 2鈥� yr A465, sy鈥檔 ymestyn 8km o Frynmawr yn y gorllewin i Gilwern yn y dwyrain, eisiau anrhydeddu John Henry Williams a fu鈥檔 byw yn y gymuned lle mae Costain wedi bod yn gweithio dros y tair blynedd diwethaf.
Ac yntau wedi鈥檌 arwisgo bedair gwaith am ei ddewrder yn ystod y gwrthdaro a oedd i鈥檞 adwaen fel Y Rhyfel Mawr, cafodd dyn lleol, John 鈥� yn cael ei adnabod yn well fel Jack 鈥� ei eni yn Nantyglo ym mis Medi 1886.
Yn Gymro a weithiai fel gof mewn pwll glo, ymrestrodd yn y 10fed Bataliwn, Cyffinwyr De Cymru (rhan o鈥檙 38fed Adran (Gymreig) ym mis Tachwedd 1914 a chafodd ei ddyrchafu鈥檔 uwch-ringyll cwmni ar 2 Hydref 1917. Ym mis Hydref 1918, achubodd ei gwmni a鈥檙 pentref cyfan rhag cael eu dinistrio bron yn sicr, a hynny ar ei ben ei hun. Am y weithred ddewr anhunanol hon, dyfarnwyd Croes Fictoria iddo. Yn flaenorol, dyfarnwyd iddo鈥檙 Fedal Ymddygiad Rhagorol, y French M茅daille Militaire a鈥檙 Fedal a鈥檙 Bar Milwrol
Mae ei ddyfyniad ar gyfer Croes Fictoria yn disgrifio鈥檌 weithredoedd arwrol: Am wroldeb, mentergarwch ac ymroddiad amlwg i ddyletswydd ar noson 7 鈥� 8 Hydref 1918, yn ystod cyrch ar Villers Outreaux, pan welodd fod ei gwmni yn dioddef nifer fawr o anafusion o wn peiriant y gelyn, gorchmynnodd rhoi Gwn Lewis ar waith, ac aeth ymlaen, dan danio trwm, at ymyl safle鈥檙 gelyn ac ymosododd arnynt ar ei ben ei hun, gan ddal pymtheg o鈥檙 gelyn.
Fe wnaeth y carcharorion hyn, gan sylweddoli fod Williams ar ei ben ei hun, droi arno a chydiodd un ohonynt yn ei reiffl. Llwyddodd i dorri i ffwrdd a bidogi pum gelyn, a bryd hynny fe wnaeth y gweddill ildio eto. Drwy鈥檌 weithredu gwrol a鈥檌 ddiystyrwch llwyr o berygl personol, fe fu鈥檔 gyfrwng nid yn unig i alluogi ei gwmni ei hun i symud ymlaen, ond y rheiny ar yr ymylon hefyd.
Croes Fictoria yw鈥檙 dyfarniad uchaf am wroldeb yn wyneb y gelyn y gellir ei ddyfarnu i luoedd Prydain a鈥檙 Gymanwlad. Mae hwnnw, ynghyd 芒鈥檙 anrhydeddau eraill a dderbyniodd, yn gwneud Jack Williams yn swyddog digomisiwn mwyaf arwisgedig Cymru erioed.
Mae鈥檙 mwyaf o鈥檙 strwythurau ar brosiect 鈥楻han 2鈥� yr A465, sy鈥檔 dominyddu rhan fwyaf gorllewinol Ceunant Clydach, yn bont fwa gwthiad sgiw 118m o rychwant sy鈥檔 croesi o鈥檙 gogledd i鈥檙 de, gyda ffordd gerbydau aml-lefel yr A465 oddi tani. Mae鈥檙 bont newydd yn croesi鈥檙 Ceunant hefyd, yr ystyrir ei fod yn un o鈥檙 ardaloedd pwysicaf yn amgylcheddol a mwyaf sensitif yn ecolegol yn ne Cymru.
Dywedodd Bruce Richards o Costain: 鈥淩ydym ni a Llywodraeth Cymru yn gwybod bod pont o鈥檙 maint hwn yn haeddu enw sy鈥檔 cyfleu treftadaeth a diwylliant yr ardal y mae鈥檔 sefyll ynddi. Rydym wedi siarad 芒鈥檙 llu o ymwelwyr sydd wedi dod i鈥檙 ganolfan i wylio cynnydd y gwaith adeiladu hwn ar y bont yngl欧n 芒鈥檙 syniad i anrhydeddu Jack, ac roedd cefnogaeth gref.鈥�
Dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth, Ken Skates: 鈥淩oedd Jack Williams yn arwr go iawn ac mae enwi鈥檙 fath bont eiconig ar ei 么l yn yr ardal lle fu鈥檔 byw yn deyrnged addas i ddyn na ddylid fyth anghofio鈥檌 enw. Bydd y cysylltiad hwn gyda Jack yn creu gwaddol parhaol i genedlaethau ei fwynhau. Mae鈥檙 ffaith y gallwn ei wneud ym mlwyddyn canmlwyddiant diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, gan nodi bron i 100 mlynedd yn union ers i Jack weithredu mor ddewr, yn deimladwy iawn.鈥�
Mae Llywodraeth Cymru a Costain am i drigolion lleol ddweud eu dweud 鈥� naill ai i gefnogi Jack Williams, neu gynnig awgrym amgen.
Ceir cyfle i enwebu arwyr lleol eraill neu enw priodol i鈥檙 bont, gyda phleidlais gyhoeddus ar y dewis terfynol, a bydd unrhyw awgrymiadau eraill ar gyfer yr enw gan y gymuned leol yn cael eu hystyried.&
https://www.surveymonkey.co.uk/r/FCKZ3BJ